ذکر مبارک ـ درس سی و دو (سوره بقره آیات 203 تا 210)

ذکر مبارک ـ درس سی و دو (سوره بقره آیات 203 تا 210)

بسم اللهlrm;rlm; الرحمن الرحیم
ذکر مبارک ـ درس 32 ـ سوره بقره آیات 203 تا 210 ـ جزء دوم

آیه 203
وَ اذْكُرُواْ اللَّهَ فىِ أَیامٍ مَّعْدُودَاتٍ فَمَن تَعَجَّلَ فىِ یوْمَینْlrm; فَلَا إِثْمَ عَلَیهِ وَ مَن تَأَخَّرَ فَلَا إِثْمَ عَلَیهِ لِمَنِ اتَّقَىlrm; وَ اتَّقُواْ اللَّهَ وَ اعْلَمُواْ أَنَّكُمْ إِلَیهِ تُحْشَرُونَ (203)
و خدا را در روزهای معلوم [كه یازدهم، دوازدهم و سیزدهم ماه ذوالحجه یعنی ایام وقوف در منی است] یاد كنید. پس هر كه در دو روز [واجبات منی را انجام دهد و به كوچ كردن از آن] شتاب ورزد، گناهی بر او نیست، و هر كه [تا روز سوم] تأخیر كند، بر او هم گناهی نیست، [اختیار كردن وقوف در منی چه در دو روز، چه در سه روز] برای كسی است كه [از محرمات احرام] پرهیز كرده است. و از خدا پروا كنید و بدانید كه یقیناً همة شما به سوی او محشور خواهید شد . (203)

واژه:اِثم: گناه (به طور کلی برای هر کاری گفته می شود که موجب به تأخیر افتادن کار خیر می گردد)

1ـ ایام تشریق
مراد از <<أَيَّامٍ مَّعْدُودَاتrlm;>> ایام تشریق (روزهای 11و12و13 ذی الحجّه) است که حاجیان باید در آن چند روز، در سرزمین <<مِنیٰ>> توقف نموده و اعمال خاصی چون رمی جمرات انجام دهند.
2ـ شیوة یاد کردن خداوند در ایام تشریق
در احادیث اسلامی، منظور از ذکر خدا در ایام تشریق چنین بیان شده که بعد از پانزده نماز که آغازش نماز ظهر روز عید قربان و پایانش نماز صبح روز سیزدهم است، این جملات الهام بخش تکرار گردد: <<اللّهُ أکبَر، اللّهُ أکبَر، لا اِلٰه اِلاّ اللّه و اللّه أکبَر، وَ لِلّهِ الحَمدُ، اللّهُ أکبَرُ عَلیٰ ما هَدانا، اللّهُ أکبَرُ عَلیٰ ما رَزَقَنا مِن بَهیمَةِ الأنعامِ>>
3ـ پرهیز از صید
طبق روایات، مراد از (لِمَنِ اتَّقیٰ) در این آیه، تقوا و پرهیز از صید است؛ یعنی کسانی که در حال احرام، از صید یا تمام چیزهایی که در حال احرام حرام است، پرهیز کرده lrm;اند، می توانند بعد از عید قربان، دو روز در منی بمانند و خدا را یاد کنند؛ امّا کسانی که پرهیز نکرده باشند، باید سه روز بمانند و مراسم آن را به جای آورند.

پیام:كارِ مقدّس و سرزمینِ مقدّس به تنهایى كافى نیست؛ انسان نیز باید مقدّس و با تقوا باشد. (دو بار كلمة <<تَقوى>> در كنار هم براى زائران خانة خدا آن هم در سرزمین منىlrm;، نشانهlrm; ی نفوذ شیطان در همهlrm;جاست.)<<لِمَنِ اتَّقَىrlm; وَ اتَّقُواْ الله>>

آیه 204
وَ مِنَ النَّاسِ مَن یعْجِبُكَ قَوْلُهُ فىِ الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ یشْهِدُ اللَّهَ عَلىَlrm; مَا فىِ قَلْبِهِ وَ هُوَ أَلَدُّ الْخِصَامِ (204)
و از مردم كسی است كه گفتارش در زندگی دنیا تو را خوش آید، و [برای اینكه چنین وانمود كند كه زبانش با دلش یكی است] خدا را بر آن چه در دل دارد شاهد می گیرد، در حالی كه سرسختlrm;ترین دشمنان است . (204)

واژه:اَلَدُّ: كسی lrm;كه خصومتش شدیدتر است. (اسم تفضیل از <<لَدَد>>: خصومت شدید)

4ـ برخی صفات منافق:
(موضوع در سه آیه 204، 205 و 206 آمده است)
این آیات چند ویژگی منافقان را بیان می کند:
قسم دروغ می خورند؛ سرسختrlm;ترين دشمنانند؛ در راه فساد در زمين، كوشش مىrlm;كنند؛ دسترنج دیگران را نابود مىrlm;سازند؛ لجوجند و لجاجت و تعصب، آن ها را به گناه مىrlm;كشاند.

پیام:دشمنان همیشه از مقدّسات علیه مقدّسات استفاده می کنند و با سوگند به نام خدا، به رسول خدا صلی الله وعلیه وآله وسلم خیانت می كنند. <<یشهِدُ اللَّهَ عَلىlrm; ما فِی قَلبِهِ>>

آیه 205
وَ إِذَا تَوَلىَlrm; سَعَىlrm; فىِ الْأَرْضِ لِیفْسِدَ فِیهَا وَ یهْلِكَ الْحَرْثَ وَ النَّسْلَ وَ اللَّهُ لَا یحِبُّ الْفَسَادَ (205)

واژه:الحَرث:: كاشتن، كشت. (در این آیه، معنای دوم اراده شده است.)

5ـ مصداق عینی و تطبیقی
(موضوع در سه آیه 204، 205 و 206 آمده است)
شأن نزول این آیات دربارة <<أخنَس بن شریق>> است. او منافقی خوش بیان بود و تظاهر به دوستی با پیامبر صلی الله وعلیه وآله وسلم می نمود و سوگند می خورد که مسلمان است و به همین جهت، پیامبر اکرم صلی الله وعلیه وآله وسلم وی را چون سایر مسلمانان به حضور می پذیرفت؛ زیرا آن حضرت مأمور بود مادامی که خلافی از مردم سرنزده، آن ها را بپذیرد و بنا بر ظاهر عمل کند. هنگامی که بین او و طایفة <<ثقیف>> درگیری پیش آمد، وی پرده از چهرة واقعی خویش برداشته و بر آنان شبیخون زد و دام و زراعت آن ها را از بین برد. البته پرواضح است كه شأن نزول، آیات را محدود نمىlrm;كند و آیات، شامل تمام كسانى است كه این ویژگی ها را داشته باشند.

پیام:مستکبران همواره در تلاشند با از بین بردن پایه های اصلی اقتصاد (کشاورزی و نیروی انسانی) جامعة اسلامی را فلج کنند. <<لِیهلِکَ الحَرثَ و النَّسل>>

آیه 206
وَ إِذَا قِیلَ لَهُ اتَّقِ اللَّهَ أَخَذَتْهُ الْعِزَّةُ بِالْاثْمِ فَحَسْبُهُ جَهَنَّمُ وَ لَبِئْسَ الْمِهَادُ (206)

واژه:العِزَّة: در این جا غرور، قدرت و خود بزرگ بینى.

6ـ فریب ظاهر افراد را نخورید
(موضوع در سه آیه 204، 205 و 206 آمده است)
اسلام، اگرچه در مسائل فردی به مسلمانان دستور داده است تا دربارة یکدیگر تجسس ننمایند و به ظاهر اسلامی آنان، اعتماد نمایند، ولی در مسایل اجتماعی و ی و نیز موضوعات حساس فردی، به آنان هشدار می دهد که فریب ظاهر افراد را نخورده و دربارة آنان، تحقیق نمایند. این آیه، به گروهی از مفسدان اشاره می کند که كه در ابتدا چهره ای با ایمان و مردمی به خود گرفته و پس از جلب اعتماد مردم و رسیدن به پست و مقام های کلیدی، نیات پلید خود را آشکار ساخته و به جنگ عقاید و امنیت مردم می روند. نمونة این افراد در تاریخ بسیار زیاد است.

پیام:مستكبران، به موعظة دیگران گوش نمىlrm;دهند. <<اِذا قِیلَ لَهُ اتَّقِ اللَّهَ اَخَذَتهُ العِزَّةُ>>
در تاریخ آوردهlrm;اند كه <<عبد الملك مروان>> از خلفاى بنى امیه، پس از رسیدن به خلافت بر بالاى منبر گفت: <<به خدا سوگند! هر كس مرا از این پس، امر به تقوى كند، گردنش را خواهم زد.>>

آیه 207
وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یشْری نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ وَ اللَّهُ رَؤُفٌ بِالْعِبادِ (207)
و از مردم كسی [مانند علی بن ابیطالب] است كه جانش را برای خشنودی خدا می فروشد و خدا به بندگان مهربان است . (207)
واژه:مَرْضَاتrlm;: خشنودی و رضا (مصدر است ـ مفرد است)

7ـ لیلة المبیت
در بسیاری از روایات شیعه و سنّی نقل شده است که این آیه، در شأن امیرالمؤمنین علی بن أبی طالب علیه السلام نازل شده است که در <<لیلة المبیت>> (شبی که مشرکان قصد جان پیامبر را کردند و آن حضرت تصمیم به خروج از مکّه و هجرت به مدینه گرفته بود.) در بستر پیامبر خوابید تا مشرکان از هجرت وی آگاه نگردند و این چنین جان خویش را برای جلب رضایت پروردگار در معرض مرگ قرار داد. "اِبن أبی الحدید" ـ شارح سنی کتاب نهج البلاغه ـ می گوید: <<این موضوع در حدّی از تواتر است که جز کافر یا دیوانه آن را انکار نمیlrm;کند>>.

1/7ـ مباهات خداوند به علی علیه السلام
همين كه على عليه السلام در آن شب خطرناك به جاى پيامبر صلی الله وعلیه وآله وسلم خوابيد، خداوند به دو فرشتهrlm;ى خود، جبرئيل و ميكائيل فرمود: كداميك از شما حاضريد فداى ديگرى شويد؟! هيچكدام از آن ها حاضر نشدند. خداوند فرمود: اينك مشاهده كنيد كه چگونه علىrlm;بنrlm;ابىrlm;طالب حاضر است جان خود را فداى رسول خدا كند. به زمين برويد و حافظ و نگهبان او باشيد. هنگامى كه جبرئيل بالاى سر و ميكائيل پايين پاى على علیه السلام نشسته بودند جبرئيل مىrlm;گفت: <<به به آفرين بر تو اى على! خداوند به واسطه تو بر فرشتگان مباهات مىrlm;كند>>.

پیام:بزرگlrm;ترین و بهترین معامله ، فروش جان در مقابل كسب رضاى خالق است. <<یشری نَفسَه ابتِغاءَ مَرضاتِ اللَّهِ>>

آیه 208
یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُواْ ادْخُلُواْ فىِ السِّلْمِ كَافَّةً وَ لَا تَتَّبِعُواْ خُطُوَاتِ الشَّیطَانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُّبِینٌ (208)
ای اهل ایمان! همگی در عرصة تسلیم و اطاعت [از خدا] در آیید، و از گامlrm;های شیطان پیروی نكنید، كه او نسبت به شما دشمنی آشكار است . (208)

واژه:کافَّة: همگی
8ـ ولایت سبب صلح است
<<سِلم>> به معنـــای صلح و آرامش است و در روایتی از امام صادق علیه السلام به ولایت و امامت علی و امامان معصوم علیهم السلام تفسیر شده است؛ چرا که این ولایت، می تواند اصلی ترین محور اتّحاد امّت اسلامی و سبب آسایش و امنیت آنان باشد و اگر همة مسلمانان بعد از پیامبر در این دژ مستحکم داخل می شدند، شاهد تفرقه ها و جنگ و خونریزی در سرزمین های مسلمانان نبودیم.

پیام:شیطان، دشمن صلح و وحدت است و همةlrm; نداهاى تفرقهlrm;انگیز، بلندگوهاى وی هستند.<<ادخُلُوا فِی السِّلمِ كَافَّةً وَ لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّیطانِ>>

آیه 209
فَإِن زَلَلْتُم مِّن بَعْدِ مَا جَاءَتْكُمُ الْبَینَاتُ فَاعْلَمُواْ أَنَّ اللَّهَ عَزِیزٌ حَكِیمٌ (209)
پس اگر بعد از آن كه دلایل روشن برای شما آمد، لغزیدید [و به شرك و كفر روی كردید] نهایتاً بدانید كه خدا [در انتقام از شما] توانای شكستlrm;ناپذیر و حكیم است . (209)

واژه:زلَلتُم: دچار لغزش شدید، به lrm;خطا رفتید. (زَلَل: لغزیدن، لیز خوردن)

9ـ جایی برای لغزش نیست
<<بَيِّنات>> به معنى دلايل روشن است و مفهوم گستردهrlm;اى دارد كه هم دلايل عقلى را شامل مىrlm;شود و هم آن چه از طريق وحى يا معجزات براى مردم تبيين شده است. پس برنامه روشن، راه روشن و مقصد هم معلوم است؛ با اين حال جايى براى لغزش و قبول وسوسهrlm;هاى شيطانى نيست! اگر منحرف شويد به طور قطع مقصر خود شمائيد و بدانيد خداوند قادر حكيم شما را مجازات عادلانه خواهد كرد.

آیه 210
هَلْ ینظُرُونَ إِلَّا أَن یأْتِیهُمُ اللَّهُ فىِ ظُلَلٍ مِّنَ الْغَمَامِ وَ الْمَلَائكَةُ وَ قُضىِlrm; الْأَمْرُ وَ إِلىَ اللَّهِ تُرْجَعُ الْأُمُورُ (210)
آیا [اهل لغزش و پیروان شیطان] جز این را انتظار دارند كه [عذاب] خدا و فرشتگان [مأمور عذاب] در سایبانlrm;هایی از ابر به سوی آنان آیند و كار نابودی آنان تمام شود؟ و همة كارها به سوی خدا بازگردانده می شود . (210)
واژه:الغَمام:: ابر. (در اصل از مادة <<غَمّ>> به معناى پوشیدن چیزى است و این كه به ابر، <<غَمام>> گفته شده است به خاطر آن است كه صفحة آسمان را مىlrm;پوشاند.)
10ـ اتمام حجت و نزول عذاب
درباره آيه سه تفسير وجود دارد:
1ـ منظور آن است كه خداوند به قدر كافى اتمام حجت كرده، و نبايد افراد لجوج در انتظار اين باشند كه خدا و فرشتگان نزد آن ها آيند و حقايق را بازگو كنند كهrlm; اين امر محال است، و اگر هم ممكن بود نيازى به آن نبود.
2ـ منظور اين است كه آيا آن ها با اين لجاجت در عدم ايمان در انتظار اين هستند كه فرمان عذاب الهى و فرشتگان عذاب فرا رسند و آن ها را ريشه كن سازند.
3ـ منظور اين است كه آيا آن ها با اين كار خود در انتظارند كه قيامت بر پا شود و فرمان عذاب همراه فرشتگان الهى فرا رسد و به حساب همگى رسيدگى گردد، و به كيفر خود گرفتار شوند.

پیام:سرچشمه و بازگشت همه چيز به سوى خداست. چرا در انتظار ديدن خود او هستيد، مگر آثار او را نمىrlm;بينيد.<<هَلْ يَنْظُرُونَ . وَ إِلَى اللَّهِ تُرْجَعُ الْأُمُورُ>>

سؤالات پژوهشی
1ـ انتهای آیة 203 دارای چه نکات بلاغی و مفهومی می باشد؟ (المیزان)
2ـ وارد شدن در (سلم) در روایات به چه مفهومی تطبیق شده است؟ (نورالثقلین، البرهان)
3ـ در آیة 210 به خداوند نسبت <<آمدن>> داده شده است؟ مگر خداوند جسم است؟ آیا باید از ظواهر این آیات صرف نظر نمود؟ (المیزان)

سؤالات چهار گزینه ای
1ـ این واژه به طور کلی برای هر کاری که موجب به تأخیر افتادن کار خیر می گردد، گفته می شود.
الف) اِثم
ب) معصیت
ج) ذنب
د) زلت
2ـ مراد از<<أَيَّامٍ مَّعْدُودَاتrlm;>>چه زمانی است؟
الف) ایام تشریق
ب) روزهای 11و12و13 ذی الحجّه
ج) لیلة المبیت
د) الف و ب
3ـ شأن نزول آیه<<وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْري نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ وَ اللَّهُ رَؤُفٌ بِالْعِبادِ>>کدام است؟
الف) لیلة الرغائب
ب) لیلة المبیت
ج) لیلة الولایه
ب) لیلة المباهلة
4ـ در باره آیه<<هَلْ ینظُرُونَ إِلَّا أَن یأْتِیهُمُ اللَّهُ فىِ ظُلَلٍ مِّنَ الْغَمَامِ وَ الْمَلَائكَةُ وَ قُضىِlrm; الْأَمْرُ وَ إِلىَ اللَّهِ تُرْجَعُ الْأُمُورُ>>کدام تفسیر صحیح است؟
الف) خداوند به قدر كافى اتمام حجت كرده، و نبايد افراد لجوج در انتظار اين باشند كه خدا و فرشتگان نزد آن ها آيند و حقايق را بازگو كنند.
ب) آيا آن ها با اين لجاجت در عدم ايمان در انتظار اين هستند كه فرمان عذاب الهى و فرشتگان عذاب فرا رسند و آن ها را ريشه كن سازند؟
ج) آيا آن ها با اين كار خود در انتظارند كه قيامت بر پا شود و فرمان عذاب همراه فرشتگان الهى فرا رسد و به حساب همگى رسيدگى گردد، و به كيفر خود گرفتار شوند؟
د) هر سه مورد
5ـ کدام گزینه پیام آیه<<وَ مِنَ النَّاسِ مَن یعْجِبُكَ قَوْلُهُ فىِ الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ یشْهِدُ اللَّهَ عَلىَlrm; مَا فىِ قَلْبِهِ وَ هُوَ أَلَدُّ الْخِصَامِ>>است؟
الف) كارِ مقدّس و سرزمینِ مقدّس به تنهایى كافى نیست؛ انسان نیز باید مقدّس و با تقوا باشد
ب) مستكبران، به موعظة دیگران گوش نمىlrm;دهند
ج) دشمنان همیشه از مقدّسات علیه مقدّسات استفاده می کنند
د) شیطان، دشمن صلح و وحدت است

پاسخ نامه

	دریافت فایلبروشور درس سی و دوPDF
	دریافت فایلwordدرسسی و دو
	پرده نگار (پاورپوینت) درس سی و دو